Actrice Issa Rae wond er in januari geen doekjes om bij de Oscaraankondiging van de genomineerde regisseurs; weer alleen maar mannen. “Congratulations to those men!”, zei ze met een strak gezicht. Het is 2020 en nog steeds zijn de vrouwen in de minderheid als het gaat om nominaties voor Beste Regisseur. Maar heel eerlijk, hoeveel vrouwelijke Hollywoodfilmregisseurs kan jij opnoemen? De kans is groot dat je niet verder komt dan één of twee. En hoeveel daarvan zijn er wel eens genomineerd voor een Oscar? Waarschijnlijk geen één. Is Hollywood simpelweg een oude, starre mannenwereld of zijn er gewoon te weinig vrouwelijke regisseurs?
Volgens een onderzoek van de San Diego State University was in 2019 een derde van alle filmregisseurs in Amerika vrouwelijk. Helaas zijn er in de bijna 100 jaar dat de Oscars bestaan nog maar vijf vrouwen genomineerd voor Beste Regisseur en heeft er maar één vrouw deze ook gewonnen. Hoe komt dit? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, moet er eerst gekeken worden naar hoe een nominatie tot stand komt. De ongeveer 9000 leden van de Academy (allemaal mensen uit de wereldwijde filmindustrie) krijgen een alfabetische lijst van alle films die voor dat jaar in aanmerking komen. Daar zitten wel wat eisen aan; een film moet minimaal 40 minuten duren (tenzij anders vermeld), er zijn wat technische eisen qua beeld en geluid, de film moet minstens zeven dagen achter elkaar vertoond zijn in Los Angeles County en minstens drie keer per dag waarvan in ieder geval één voorstelling tussen 18:00 en 22:00 uur in de avond is. Voor een preview of een festival screening geldt dat de voorstelling ook buiten Los Angeles County vertoond mag zijn. Volgens het 35 paginatellende regelboek wat de Academy naar buiten bracht, is dit fase 1.
Bij fase 2 geven alle leden hun top vijf door, maar het is wel zo dat iedereen op zijn eigen vakgebied stemt. Zo stemmen acteurs op acteurs, regisseurs op regisseurs en kostuumontwerpers op kostuumontwerpers. Er zijn een paar categorieën, zoals Beste Film, waar iedereen hun favorieten door mag geven. Dan volgt er een onmogelijk uit te leggen rekensom en een zoektocht naar ‘het magische getal’ om zo tot een genomineerde te komen. Dat klinkt heel vaag en dat is het ook. De Academy is mysterieus met hun geheime jury en wordt niet voor niets een ‘secret society’ genoemd. Het belangrijkste om te weten is dat er dus een groep (waarvan de verdeling man/vrouw onbekend is) regisseurs verantwoordelijk is voor de Beste Regisseur-nominaties en niet alle leden. Je moet het als vrouwelijke regisseur dus van je collega’s hebben. Waarom stemmen de regisseurs zo weinig op hun vrouwelijke collega’s? Daar zijn verschillende theorieën voor:
Er zijn te weinig bekende vrouwelijke regisseurs.
Er komen bijna geen films uit die een vrouw aan het roer hebben staan en hoewel er wel vrouwelijke regisseurs zijn, zijn er maar een paar waarvan hun films het grote publiek bereiken. Greta Gerwig (Lady Bird en Little Women) bijvoorbeeld of Patty Jenkins (Wonder Woman en Wonder Woman 1984), maar er zijn veel meer bekende regisseurs die man zijn. Volgens Dr. Anne Kustritz, docent Media en Cultuurwetenschappen aan de Universiteit Utrecht, komt dat omdat er veel mannen in de Amerikaanse filmindustrie werken. “Het probleem van het gebrek van vrouwelijke regisseurs tussen de Oscarnominaties is een reflectie van een veel groter probleem, namelijk dat van het gebrek aan vrouwen in de gehele Amerikaanse filmindustrie. Dit zie je vooral bij de technische en de hogere functies, zoals bijvoorbeeld regisseur.” De Nederlandse filmregisseur W. (echte naam bekend bij de redactie) denkt dat er genoeg vrouwelijke regisseurs zijn, maar dat zij gewoon niet gezien worden. “Er bestaat nog steeds een achterhaald idee dat vrouwen niet om kunnen gaan met grote budgetten of grote productiestudio’s, omdat ze daarvoor te emotioneel zouden zijn. Hierdoor zie je toch dat de meerderheid van de vrouwen die wereldwijd films maken zich vooral in het indie filmcircuit begeven, omdat daar minder bemoeienis heerst, maar ook veel minder budget en exposure. Hierdoor blijven veel films van vrouwen onderbelicht en onzichtbaar. Iets wat vreselijk zonde is.”
De Academy is een weerspiegeling van de (mannelijke) filmindustrie.
Als er meer mannen dan vrouwen in de filmindustrie werken, dan is het logisch dat er ook veel meer mannen lid zijn van de Academy dan vrouwen. In 2019 was 32% van de leden vrouwelijk. Dat is meer dan in 2015 (25%), maar nog niet eens de helft. “Het nominatieproces is afhankelijk van de leden van de Academy. Zij komen uit een industrie die al bijna een eeuw lang gevormd wordt door sociale ongelijkheden en de gedachte dat een kwalitatief goede film vaak wordt geproduceerd zonder vrouwen of andere minderheden aan het hoofd. Het kan zijn dat de huidige leden dezelfde bevooroordeelde gedachtes hebben.”, aldus Dr. Kustritz.
Het is moeilijker om een film onder de aandacht te brengen sinds de uitreikingsdatum van de Oscars veranderd is.
Vroeger vonden de Oscars plaats in maart of april. Sinds 2004 is dat vanwege de uitzending februari geworden. Variety komt met de theorie dat sinds die datumverandering films die vanaf oktober gemaakt worden bijna geen kans meer hebben om opgemerkt te worden. Dat kan ook toeval zijn, maar het magazine komt met opmerkelijke feiten. Tot 2002 zijn er 10 van de 16 winnaars uitgebracht in november en december en de afgelopen 11 jaar hebben alle Beste Film winnaars hun debuut gehad op filmfestivals die plaats vonden voor oktober. Als je als vrouwelijke regisseur een film hebt gemaakt die pas na september uitkomt, dan heb je het sowieso wat moeilijker om stemmers je film te laten zien. Honey Boy (Alma Har’el), Hustlers (Lorene Scafaria), Clemency (Chinonye Chukwu) en Queen & Slim (Melina Matsoukas) hadden misschien allemaal wat meer kans gemaakt als ze eerder in het jaar uitgebracht waren. Grote uitzondering hier is wel Greta Gerwigs Little Women. Deze kwam ook laat in het jaar uit, maar stemmers namen hier toch de moeite voor vanwege de Oscarnominatie die Gerwig in 2018 had gekregen.
Vrouwen regisseren niet goed genoeg voor een Oscarnominatie.
Geen populaire theorie, maar misschien wel de bevooroordeelde gedachte waar Dr. Kustritz het eerder over had . Ab Zagt, filmredacteur van het AD, zegt tijdens een podcast met Bingewatchers het volgende: “Het begint op hysterie te lijken wat mij betreft. Natalie Portman had een jurk aan op de rode loper waarop dus de namen stonden van de vrouwelijke regisseurs die niet genomineerd waren. Misschien zijn die andere films gewoon beter. Little Women heeft ook wat gewonnen, maar het is geen meesterwerk. Als je dat vergelijkt met Parasite of 1917, dat zijn veel betere films. Dus ze moeten echt niet zeuren. Dan moeten ze maar gewoon betere films maken, die vrouwen in Hollywood.” Dat is duidelijke taal. Deze mening mag hij (en iedereen) hebben, maar het is toch op zijn minst opmerkelijk te noemen dat Little Women wel een nominatie voor Beste Film en Beste Aangepaste Screenplay (en andere nominaties) krijgt, maar niet die voor Beste Regisseur. Zagt verklaart dit door het feit dat Little Women al twee keer eerder is gemaakt en dat er niet veel aan veranderd is.
Wat vinden deze vrouwelijke regisseurs er zelf eigenlijk van? Volgens Variety had Greta Gerwig niet eens verwacht om genomineerd te worden en vindt ze dat vrouwen moeten blijven werken om de aantallen omhoog te krijgen. Lulu Wang (The Farewell) zegt tegen South China Morning Post dat ze wel verwacht had dat ze geen nominatie zou krijgen, omdat een groep gelijken er voor zorgt dat je genomineerd wordt en uiteindelijk ook wint. Als ze kijkt naar de leden van de Academy, dan zijn dat niet haar gelijken. Alma Har’el (Honey Boy) vindt het volgens Indiewire geen slecht idee om de Oscar voor Beste Regisseur te verdelen in twee categorieën, namelijk man en vrouw. Dit doen ze ook bij de acteercategorieën, dus waarom kan het niet bij deze categorie? Omdat je het dan waarschijnlijk bij elke categorie moet doen.
Waarom is het eigenlijk belangrijk dat vrouwen vaker genomineerd moeten worden voor Beste Regisseur? Volgens nog een studie van de San Diego State University zorgt een vrouwelijke regisseur voor meer werk voor vrouwen achter de schermen. Dit is de manier om de cijfers omhoog te krijgen in de hele filmindustrie. Mannelijke regisseurs en studiobazen zijn namelijk ook geneigd om mensen te kiezen op hen lijken. Vrouwen kiezen vrouwen om mee te werken, mannen kiezen mannen. Als het merendeel man is, zullen er weinig vrouwen uitgekozen worden om mee te werken. Je kan je voorstellen dat vrouwen die genomineerd zijn voor een Oscar vaker worden ingehuurd door mannelijke studiobazen waardoor er weer meer vrouwen aan het werk kunnen. Een artikel van Voice of America koppelt dit aan het grootschalige misbruik (#MeToo en #TimesUp) van vrouwen in Hollywood. Filmmaker Shannon Lee en Professor Lisa Koch streven naar 50/50 als het gaat om de verdeling van mannen en vrouwen in de industrie. Hoe meer vrouwen er zijn, hoe minder ruimte er is voor dit soort misbruik, volgens deze vrouwen.
Hoe zit dit dan met Nederland? Ons land zit vol met prijswinnende, vrouwelijke regisseurs. Denk aan Paula van der Oest (The Domino Effect, Tonio, Lucia de B.), Will Koopman (Gooische Vrouwen) en Halina Reijn (Instinct). W. is ook zo’n prijswinnende regisseur. Merkt zij in haar werk iets van de man/vrouwverhouding en de erkenning voor vrouwelijke regisseurs? “Ik heb niet het idee dat ik minder erkenning krijg dan mijn mannelijke collega’s. Ik merkte wel dat ik, toen ik mij als filmregisseur bij mijn productiebedrijf aansloot, de enige vrouw was tussen mannelijke regisseurs. Maar ik ben nooit anders dan mijn collega’s behandeld en ik heb nooit het idee gehad dat ik minder kansen kreeg dan hen.” De verschillen in houding tussen Nederland en Amerika ligt volgens haar vooral aan de miljoenenbudgetten. “In Nederland werken we niet met budgetten zoals in Hollywood. Zelfs het hoogste budget hier, is in Amerika nog heel erg low-budget. Je hebt hier daarom niet het achterhaalde idee dat vrouwen niet met grote budgetten om kunnen gaan.”
Is er dan helemaal geen verandering in de toekomst mogelijk? Parasite won als eerste niet-Engelstalige film ooit dit jaar de Oscar voor Beste Film. Dit moet toch wat betekenen voor de minderheden in de Amerikaanse filmindustrie. “Dit is zeker een belangrijk moment, maar het succes van één film is niet genoeg om trends te kunnen veranderen. Verandering is zeker mogelijk, maar deze praktijken en gedachtes zitten diep in de industrie geworteld en dat betekent vaak dat zo’n verandering lang gaat duren. We zullen pas over vele jaren weten of deze winst iets heeft kunnen veranderen in de houding van de Academy.”, aldus Dr. Kustritz. De tijd zal het dus leren. Vrouwelijke regisseurs kunnen op dit moment alleen maar elkaar blijven inspireren door films te blijven maken, zodat er een tijd komt dat de Academy niet meer om ze heen kan.